H.RES-714! ĐIỀU CẦN THIẾT CHO MỘT BIỂN ĐÔNG AN TOÀN VÀ TỰ DO HÀNG HẢI

Với vai trò là cường quốc hàng đầu thế giới và có lợi ích trên toàn thế giới, nước Mỹ đang phải căng sức trên nhiều bình diện, khu vực khác nhau trên thế giới; vừa phải cạnh tranh với các cường quốc khác như Nga và Trung Quốc; đồng thời cũng phải đương đầu với những tổ chức khủng bố như Nhà nước Hồi giáo vừa qua luô coi Mỹ là mục tiêu tấn công số 1. Tuy nhiên, đứng trước những thách thức đó, chính quyền Mỹ vẫn không quên có những động thái để khẳng định tầm quan trọng ở khu vực Biển Đông đang diễn ra những tranh chấp với một loạt sự bành chướng của Trung Quốc và đụng chạm trực tiếp tới lợi ích của nước Mỹ.

Có lẽ không cần phải bàn cãi vai trò quan trọng của biển Đông không chỉ về nguồn tài nguyên (trong đó có khí đốt) phong phú, mà đây còn là con đường giao thương quan trọng đối với thế giới. Án ngữ cửa ngõ này, bất kỳ quốc gia nào cũng có thể gây áp lực nên nền kinh tế toàn cầu. Với rất nhiều lý do đó, mà nhiều cường quốc đã có chiến lược hướng tới khu vực tiềm năng này như Nhật Bản, Hàn Quốc, Anh, Pháp, Đức… hay như Trung Quốc thì đang thể hiện rõ tham vọng độc chiếm biển Đông với một loạt những hành động bất hợp pháp, vi phạm trắng trợn luật pháp quốc tế và những hành động gây hấn, xâm phạm chủ quyền các quốc gia trong khu vực tranh chấp. Người Mỹ cũng có chiến lược xoay trục sang Châu Á-Thái Bình Dương để duy trì và bảo vệ lợi ích của mình ở biển Đông, một mặt tăng cường khai thác các tiềm năng lớn ở đây; mặt khác là muốn kiềm chế Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng. Nước Nga cũng không ngoại lệ cho dù tổng thống Putin đang phải đối phó với rất nhiều khó khăn từ những đòn cấm vận kinh tế của Mỹ, Châu Âu liên quan đến cuộc khủng hoảng Ukraina. Trong các cuộc gặp của mình với các nguyên thủ các nước Đông Nam Á (vừa qua là chuyến thăm của Tổng Bí Thư Nguyễn Phú Trọng) và những hoạt động nổi bật gần đây thì nước Nga cho thấy họ đang mạnh mẽ để thực hiện chiến lược hướng đông quan trọng; vừa tăng cường khai thác những giá trị tiềm năng nơi đây và còn giảm sự lệ thuộc vào Châu Âu.

Có thể nhận thấy, các cường quốc mà cụ thể như Nga, Mỹ, Trung Quốc, Châu Âu… đều rất quan tâm đến Châu Á, đặc biệt là khu vực Biển Đông. Tuy nhiên, chiến lược và cách làm của họ là khác nhau. Trong khi Nga chủ yếu tăng cường hợp tác về kinh tế và quân sự đối với những quốc gia truyền thống thì Trung Quốc và Mỹ đang hằm hè, kiềm chế nhau. Khu vực Biển Đông không chỉ là nơi hai cường quốc này phát triển kinh tế mà nó còn là sân diễn thể hiện sức mạnh chính trị, quân sự của hai ông lớn nhằm khẳng định và tranh giành ảnh hưởng tại đây.

Nếu như không có cường quốc nào tỏ rõ thái độ cứng rắn với những hành động ngang ngược của Trung Quốc tại Biển Đông như hạ đặt trái phép giàn khoan, xâm phạm chủ quyền của các quốc gia láng giềng, xây dựng trái phép những công trình (trong đó có những công trình phục vụ ý đồ quân sự) trên Biển Đông được đánh giá là dùng sức mạnh để làm thay đổi hiện trạng vốn có, thì Mỹ đã lên tiếng và có thái độ cứng rắn, rõ ràng.

Không chỉ theo dõi sát sao những động thái của Trung Quốc trên vùng biển này mà ngày 4/12 Hạ viện Mỹ tiếp tục ra nghị quyết về Biển Đông và Hoa Đông nhấn mạnh sự cần thiết tìm giải pháp hòa bình, trên cơ sở luật pháp quốc tế, cho các tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông và Hoa Đông. Nghị quyết mang mã số H.Res-714 lần đầu tiên được thông qua tại Hạ viện, với sự ủng hộ tuyệt đối, cho thấy mối quan tâm ngày càng sâu sắc của các nhà lập pháp Mỹ đối với tình hình diễn biến ngày càng phức tạp trong khu vực, trong đó có Biển Đông. Theo TTXVN: “Nghị quyết tái khẳng định sự ủng hộ của Chính phủ Mỹ đối với các nỗ lực tìm giải pháp hòa bình, trên cơ sở các nguyên tắc luật pháp quốc tế đã được các nước công nhận đối với các tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông và Hoa Đông. Nghị quyết cũng một lần nữa khẳng định sự ủng hộ mạnh mẽ của Mỹ đối với tự do hàng hải, sử dụng các vùng biển và vùng trời ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương theo luật pháp quốc tế. Nghị quyết H.Res-714 lên án mọi hành động cưỡng chế hoặc sử dụng vũ lực gây cản trở các quyền tự do tại các vùng biển và không phận quốc tế. Nghị quyết kêu gọi Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), các đồng minh, bạn bè của Mỹ và các nước có tranh chấp cùng nhau nỗ lực tìm giải pháp hòa bình cho các tranh chấp, thông qua việc yêu cầu các bên thực thi đầy đủ Tuyên bố về các ứng xử của các bên (DOC), tiến tới thiết lập một Bộ quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC)”.

Qua hành động trên, chúng ta thấy được sự đặc biệt quan tâm của chính giới Mỹ tới Biển Đông và đây là một bước đi cần thiết để góp phần giải quyết một cách hòa bình vấn đề tranh chấp. Nội dung Nghị quyết cho thấy lợi ích thiết thực, sát sườn của nước Mỹ ở khu vực Châu Á-Thái Bình Dương nói chung và khu vực Biển Đông nói riêng. Và khi đã đưa ra Nghị quyết, nó cho phép chính phủ Mỹ có những hành động cụ thể hơn trong việc tham gia giải quyết các tranh chấp tại khu vực này chứ không đơn thuần chỉ là biện pháp ngoại giao. Chính điều này như một vật cản vô cùng lớn cho những tham vọng bá quyền, vô lý của Trung Quốc và Trung Quốc sẽ khó có thể tiếp tục làm mưa làm gió như thời gian vừa qua.

Quang Thuận