Tròn 20 năm sau vụ khủng bố 11/9: Cuộc chiến chống khủng bố do Mỹ khởi xướng giờ đây thế nào?

Có thể nói Mỹ bước vào thế kỷ XXI với một cơn địa chấn kinh hoàng. 19 kẻ khủng bố khống chế 4 chiếc máy bay, biến chúng thành vũ khí hủy diệt hàng loạt. Tòa tháp đôi Trung tâm thương mại thế giới (WTC), Lầu Năm Góc đã trở thành mục tiêu của vụ tấn công. Sự kiện diễn ra chưa tới 102 phút, làm 2.996 người thiệt mạng và 6.000 người khác bị thương vì cuộc tấn công khủng bố khốc liệt nhất trong lịch sử cận đại. Tròn 20 năm nhìn lại, sự kiện 11/9 vẫn là một ký ức kinh hoàng và nỗi đau dai dẳng của nước Mỹ cũng như toàn thế giới.

Vụ tấn công 11/9 giáng một đòn mạnh vào nền kinh tế Mỹ. Tòa tháp đôi là trụ sở của hơn 400 doanh nghiệp, trong đó có những công ty tài chính hàng đầu nước Mỹ và cả thế giới. Vụ tấn công khiến sắc đỏ bao trùm thị trường chứng khoán Mỹ trong thời gian dài. 8 tỷ USD bỗng chốc trở thành đống đổ nát và khói bụi khi hai chiếc máy bay đánh sập các tòa nhà. Nếu tính tất cả thiệt hại về cơ sở hạ tầng, thiết bị, chi phí chữa trị người bị thương hay mất mát với những người thiệt mạng cũng như khoản tiền cho dọn dẹp và các hoạt động khắc phục hậu quả khác lên tới 58,8 tỷ USD.

Sau sự kiện 11/9, người Mỹ đã bừng tỉnh trong ảo tưởng về vấn đề an ninh. Họ nhận thấy rằng khoảng cách giữa Đại Tây Dương và Thái Bình Dương không thể ngăn chặn những mối đe dọa của các tổ chức khủng bố, một lực lượng không mang tính quốc gia.

Và rồi, Washington vội vã tăng đầu tư cho các hoạt động tình báo và chống khủng bố: Ở trong nước, Mỹ thành lập Bộ An ninh nội địa và chi hàng trăm tỷ USD nhằm tăng cường các biện pháp bảo đảm an ninh. Về đối ngoại, Washington mở rộng lực lượng quân sự, tăng chi phí quốc phòng từ 363,1 tỷ USD năm tài khóa 2001 đến 725 tỷ USD năm 2010. Tiếp sau là cuộc chiến tại Afghanistan kéo dài 19 năm, 10 tháng, 3 tuần, và 2 ngày. Bộ Quốc phòng Mỹ thống kê có ít nhất 2.325 lính Mỹ tử trận. Không ai biết chính xác số thường dân thiệt mạng là bao nhiêu.

Cuộc chiến Toàn cầu chống Khủng bố, như tên gọi của nó, trải dài vượt ra ngoài quốc gia Afghanistan nhỏ bé ở Trung Á vươn tới Iraq và các ngõ ngách khác trên địa cầu, xa tận châu Phi. Cuộc chiến tại Iraq đã cướp đi sinh mạng của gần 4.500 quân nhân Mỹ và hàng trăm ngàn thường dân. Kể từ sau quyết định gây tranh cãi rút toàn bộ quân ra khỏi Afghanistan trước cuối tháng 8, chính quyền Biden đã có những động thái dứt khoát để khép lại 20 năm qua bằng cách giải mật một loạt tài liệu có thể làm sáng tỏ các sự kiện ngày 11/9/2001, và bằng cách duy trì một khoảng cách với chính phủ lâm thời theo đường lối cứng rắn của Taliban, phe đã chiếm quyền kiểm soát ở Afghanistan khi người Mỹ rút lui.

Từ sau vụ 11/9/2001, mặc dù Mỹ thu được một số thành công nhất định, nhưng những vụ tiến công khủng bố trên phạm vi toàn cầu không hề giảm mà còn có xu hướng gia tăng. Tình hình an ninh thế giới chưa được cải thiện mang tính căn bản, mà ngược lại, thế giới ngày càng mất an toàn hơn. Dư luận cho rằng, điều đó có liên quan chặt chẽ với chính sách đối ngoại của Mỹ. Đối mặt tình hình chống khủng bố hiện nay, Mỹ có lẽ cần tư duy và xem xét lại quan niệm giá trị đằng sau chính sách đối ngoại của mình.

Việc Mỹ phát động chiến tranh ở Trung Đông đã làm mất đi thế cân bằng chiến lược ở khu vực này. Và hệ quả là: tâm lý chống Mỹ lên cao trong thế giới Arab. Sau cuộc chiến tranh ở Iraq, Iran ngày càng có ảnh hưởng ở Trung Đông, và vai trò điều phối của Mỹ trong cuộc xung đột giữa người Palestine và người Israel giảm hẳn. Ngoài ra, cuộc chiến chống khủng bố của Mỹ đã khiến chủ nghĩa khủng bố và chủ nghĩa Hồi giáo cực đoan phát triển mạnh hơn.

Bên cạnh đó, bài học lớn nhất của Mỹ là “lạm dụng” vũ lực, tự ý mở rộng đối tượng tiến công trong cuộc chiến chống khủng bố, khiến Mỹ sa lầy tại nhiều nơi. Sau vụ 11-9, Mỹ lập tức phát động chiến tranh tại Afghanistan nhằm tiêu diệt tổ chức khủng bố Al Qaeda. Đến nay, Mỹ đã đạt được mục tiêu đó. Nhưng có điều lạ lùng là tại Afghanistan hiện không còn nhiều, thậm chí chỉ còn vài chục phần tử thuộc Al Qaeda. Tuy nhiên, các hành động quân sự của Mỹ lại mở rộng nhằm vào Taliban, khiến hơn 100 nghìn quân nhân Mỹ sa lầy tại đây.

Và đến cuộc chiến tranh Iraq là bài học bi thảm của Mỹ trong việc mở rộng cuộc chiến chống khủng bố. Ngay đến cả cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Cohen đã phát biểu trước báo giới rằng, Chính quyền Sadam Husein và sự kiện 11/9 không hề có mối liên hệ nào, nhưng Mỹ vẫn phát động chiến tranh chống Iraq bất chấp sự phản đối mạnh mẽ của dư luận quốc tế, điều đó khiến Mỹ trả giá đắt về sinh mạng con người và tổn thất kinh tế.

Như vậy, dù Mỹ có tiến công Iraq nhưng không thể kết thúc nhanh cuộc chiến này. Không những thế, việc chỉ tính đến việc sử dụng vũ lực đối với Iraq mà không có sự chuẩn bị cho thời kỳ hậu chiến đã gây mâu thuẫn trong quan hệ giữa Mỹ và các nước, đồng thời tạo ra những mâu thuẫn ngay trong nội bộ nước Mỹ. Ngoài ra, trong cuộc chiến chống khủng bố, Mỹ đã bắt bớ một cách tuỳ tiện những kẻ họ nghi ngờ, và sử dụng cực hình trong khi thẩm vấn. Nói đến đây, thì cái lý lẽ Mỹ rêu rao với bàn dân thiên hạ: “Dân chủ, tự do và pháp trị” là giả dối chăng?

Chính phủ Mỹ lại ra sức tiến hành chiến lược chống khủng bố theo chủ nghĩa đơn phương và sẵn sàng “đánh đòn phủ đầu”. Nhưng tròn 20 năm sau sự kiện 11/9, nước Mỹ vẫn đang loay hoay trong cuộc chiến chống khủng bố. Có lẽ, người Mỹ cần xem xét lại về sự “ngạo mạn” của mình bên cạnh việc khẳng định giá trị quan kiểu Mỹ. Chính hành động của họ đang là khởi nguồn của sự phẫn nộ trong thế giới Arab. Mà “Nhà nước Hồi giáo” – IS là một ví dụ cho chính sách hai mặt, can thiệp thô bạo vào các quốc gia có chủ quyền. Chính phủ Mỹ và phương Tây đều phải thừa nhận, đây là một mối nguy hiểm chưa từng có, nhất là khi IS đã chiêu mộ được hàng nghìn tay súng nước ngoài, bao gồm cả người châu Âu và người Mỹ.

Vậy là tròn 20 năm kể từ khi vụ tấn công khủng bố xảy ra, New York đã mạnh mẽ vươn dậy sau nỗi đau và vẫn là một trong những trung tâm kinh tế, văn hóa lớn nhất không chỉ của Mỹ mà còn của cả thế giới. Và cũng 20 năm đó với 4 đời Tổng thống, sau Afghanistan, Iraq, Mỹ lại thêm một lần nữa bị cuốn vào xung đột ở Trung Đông thông qua chiến dịch không kích ngăn chặn IS, đặc biệt hơn những biến cố tại chính trường Afghanistan, với phiến quân Taliban sẽ là vấn đề đau đầu cho giới cầm quyền Washington.

Theo quan điểm của cá nhân tác giả, những kẻ khủng bố của Hoa Kỳ, theo một cách nào đó, có sự lựa chọn và họ có thể quyết định rằng cho dù mọi người dân Hoa Kỳ đều muốn chấm dứt sau 20 năm nhưng họ thì không. Và như vậy, tác giả tin rằng những lời lẽ của Tổng thống Joe Biden và hành động về thời hạn cố định phải rút quân ra khỏi Afghanistan là một sai lầm và là một lỗi lầm về phán đoán mà tác giả nghĩ có thể ảnh hưởng nước Mỹ trong nhiều năm tới.

Suy cho cùng, điều mà người Mỹ mong muốn là họ luôn phải là quốc gia đứng đầu thế giới; có quyền lãnh đạo thế giới; có ưu thế quân sự tuyệt đối; sẵn sàng hành động đơn phương trong điều kiện cần thiết… Dư luận thế giới luôn đặt ra những dấu hỏi lớn về tính hiệu quả thực sự của cuộc chiến chống khủng bố mà Mỹ phát động.

                                                                                                    Ngọc Lan