Nhận diện tin giả và cách phòng, chống

Nhận diện tin giả

Ngày nay, tin giả đã trở nên phổ biến ở tất cả các quốc gia, Việt Nam cũng không phải ngoại lệ. Ở nước ta, thời gian qua tin giả xuất hiện khá phổ biến trên Internet, mạng xã hội. Tin giả được tung ra dưới nhiều hình thức khác nhau, có thể nhằm vụ lợi nhưng cũng có thể chỉ để lan truyền rộng khắp, "câu view, câu like".

Tin giả hiện nay gồm nhiều loại: tin giả về chính sách, pháp luật; kinh tế, tài chính; y tế, sản phẩm y tế liên quan đến sức khỏe con người; thiên tai, dịch bệnh; an ninh, trật tự; tài khoản giả mạo; đường link lừa đảo và các lĩnh vực khác.

Tùy theo mức độ, có thể phân chia tin giả thành hai mức độ: những thông tin hoàn toàn không chính xác, không có thật, tin bịa đặt, vu khống được lan truyền trong xã hội và trên không gian mạng; loại thứ hai là những thông tin có một phần sự thật nhưng không hoàn toàn chính xác do người viết chúng không kiểm chứng toàn bộ sự thật trước khi đăng tải, chia sẻ hoặc họ có thể phóng đại một phần của câu chuyện đó.

Dù tồn tại dưới dạng nào thì đặc trưng chung nhất của tin giả là chúng thường xuất phát từ những sự kiện, hiện tượng “nóng” đang nhận được sự quan tâm lớn của dư luận hoặc gây tranh cãi trong đời sống thực. Những sự kiện càng “nóng”, càng gây tranh cãi thì càng là đề tài béo bở cho tin giả phát tác. Động cơ của các đối tượng sản xuất tin giả có thể vì mục đích tài chính, chính trị hay hạ uy tín cá nhân, tổ chức một cách có chủ đích. Cũng có trường hợp, các đối tượng tạo ra tin giả chỉ đơn giản để được nổi bật, thu hút sự chú ý của nhiều người, để tăng view.

Đặc biệt, thời gian gần đây, khi tình hình dịch bệnh COVID-19 ở nước ta đang diễn biến rất phức tạp, số ca nhiễm trong nước liên tục ở mức cao. Cùng với nguy cơ tiềm ẩn của chủng virus mới, những thông tin giả, tin sai sự thật đã và đang xuất hiện, lan truyền trên Internet, trở thành một thứ virus vô cùng nguy hiểm.

Càng nguy hiểm hơn, khi gần đây tin giả đã có những “biến chủng” mới, đó không chỉ là những thông tin tiêu cực mà còn là những thông tin núp bóng những câu chuyện cảm động, tin tích cực, nhân đạo, thông tin giả danh phát ngôn của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, người nổi tiếng… Những tin này sau đó được phát tán rất mạnh trên môi trường mạng bởi nó đánh vào tâm lý người dùng Internet, mạng xã hội.

Chẳng hạn như, một câu chuyện cảm động được nhiều tài khoản FB lan truyền, coi “bác sĩ Khoa” vừa qua như người truyền cảm hứng nhưng lại là câu chuyện giả dối, làm giảm đi ý nghĩa của những điều tốt đẹp trên thực tế đang được đội ngũ y tế và các lực lượng phòng, chống dịch ngày đêm âm thầm thực hiện.

Đó là hình ảnh được nhiều tài khoản mạng xã hội chia sẻ về một người mặc đồ liên quan lĩnh vực mai táng, hỏa táng chở các hũ tro cốt người mất đi giao ở các khu phong tỏa tại một phường ở TP HCM. Số tro cốt được bỏ vào một giỏ nhựa chở sau xe khiến nhiều người cảm thấy thương xót. Tuy nhiên, thực tế đây lại là những thông tin sai sự thật.

Có thể thấy rằng, tin giả được chia sẻ, phát tán trên không gian mạng đã để lại những hệ lụy rất to lớn. Nó không chỉ gây nhiễu loạn thông tin, tạo sự hoang mang, lo lắng trong dư luận mà còn tác động, ảnh hưởng xấu đến an ninh, an toàn xã hội, đến đạo đức, lối sống, sinh hoạt của cá nhân, cộng đồng. Đặc biệt, nó gây ra rất nhiều khó khăn cho công tác phòng, chống dịch bệnh COVID-19 ở Việt Nam của các cấp chính quyền và lực lượng chức năng.

Cách phòng, chống tin giả

Để phòng, chống tin giả có hiệu quả, trước hết mỗi người dùng Internet, mạng xã hội cần phải tỉnh táo, cảnh giác để nhận diện và phát hiện tin giả. Cần tỉnh táo, cảnh giác để xem xét, tiếp cận thông tin một cách khách quan, đầy đủ, chính xác. Chủ động nhận biết tin giả bằng cách:

Xem xét kỹ tiêu đề của thông tin; xem xét mọi liên kết mình truy cập và so sánh giữa trang chính thống và các trang giả mạo để nhận biết sự khác biệt; tìm hiểu kỹ nguồn tin, người dùng chỉ nên thực sự tin tưởng, chia sẻ thông tin từ những nguồn chính thống, nguồn tin đã được kiểm chứng…

Ngoài ra, cần cảnh giác với các định dạng bất thường, thận trọng khi xem xét độ xác thực của hình ảnh, xác định mốc thời gian của thông tin…

Bên cạnh đó, cần thực hiện nghiêm 5K trong phòng, chống tin giả (“Không tin ngay; không vội bấm “thích”; không cổ suý, bình luận; không kích động; không chia sẻ”). 

Tóm lại, mỗi người dùng Internet, mạng xã hội cần nêu cao trách nhiệm, cảnh giác, có cái đầu lạnh để tự sàng lọc, tiếp nhận thông tin hữu ích, chính thống. Tuyệt đối không chia sẻ, phát tán những thông tin chưa được kiểm chứng, tin sai sự thật.

Việt Nguyễn