MẤY SUY NGHĨ VỀ ÁN OAN SAI QUA VỤ ÁN HI HỮU 2 LẦN BỊ XÉT XỬ TỬ HÌNH

Những ngày vừa qua sự việc đang thu hút sự chú ý của đông đảo dư luận trong nước là việc ông Trần Văn Thêm (huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh) được minh oan sau hơn 46 năm, một vụ án hy hữu khi ông Thêm hai lần bị tòa tuyên án tử hình.

Cụ ông Trần Văn Thêm (78 tuổi) hân hoan sau 46 năm sống trong nỗi oan

Được biết, ngày 9/8 đại diện các cơ quan tố tụng đã tổ chức cuộc họp liên ngành nhằm giải quyết vụ án oan sai của ông Trần Văn Thêm. Và đến ngày 11/8, Liên ngành Tư pháp Trung ương đã tổ chức buổi công bố quyết định đình chỉ điều tra bị can và công khai xin lỗi ông Trần Văn Thêm.

Theo thông tin, ông Thêm bị xác định là thủ phạm ra một vụ án mạng “cướp của, giết người” vào đêm năm 1970 trên địa phận tỉnh Vĩnh Phú cũ (nay là tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ).

Năm 1972 ông Trần Văn Thêm bị Tòa án nhân nhân tỉnh Vĩnh Phú tuyên án tử hình. Tuy vậy ông Thêm không phục, sau nhiều lần “kháng án” không thành công thì đến năm 1974 phiên xét xử phúc thẩm đối với bị can Trần Văn Thêm của Tòa án được tiến hành, tuy nhiên bản án được tuyên là y án sơ thẩm (bản án đã xét xử) vì các cơ quan tố tụng không tìm được chứng cứ nào “gỡ tội” cho ông.

Tuy nhiên một tình tiết đáng chú ý là vào cuối năm 1975, đối tượng Phan Thanh Nhàn khi bị bắt trong một vụ án khác đã khai y chính là hung thủ gây ra vụ án “cướp của, giết người” gần 6 năm trước đó (vụ án mà ông Thêm bị coi là thủ phạm). Ngay khi có tình tiết này đã khẳng định chính xác thủ phạm của vụ án, các cơ quan tố tụng đã hủy toàn bộ 2 bản án phúc thẩm, sơ thẩm và giao hồ sơ để cơ quan công an điều tra, xử lý lại theo quy định của pháp luật. Sau đó, ông Trần Văn Thêm được cơ quan chức năng trả tự do và cấp cho giấy chứng nhận bị thương để miễn lao động tại địa phương. Mặc dù được thả nhưng về mặt pháp lý vẫn chưa có quyết định đình chỉ hoặc tiếp tục truy tố đối với ông Thêm, điều này đồng nghĩa với việc ông không được các cơ quan chức năng chứng minh việc bị kết án oan.

Có thể nói 6 năm ngồi tù oan đối với đời một con người không phải là quãng thời gian dài, nhưng với 46 năm sống cùng nỗi oan sai, với điều tiếng giết em họ Nguyễn Khắc Văn vẫn cứ đau đáu trong con người ông Thêm.

Phát biểu tại buổi công bố quyết định đình chỉ điều tra bị can và công khai xin lỗi cụ Trần Văn Thêm, ông Trần Văn Tuân, Phó chánh án TAND cấp cao tại Hà Nội đã đọc lời xin lỗi công khai đối với ông Trần Văn Thêm. Ông Tuân nói: “TAND cấp cao tại Hà Nội, VKSND cấp cao tại Hà Nội, cơ quan CSĐT Bộ công an, chúng tôi công khai xin lỗi ông Trần Văn Thêm và gia đình theo quy định. Chúng tôi xin chân thành xin lỗi ông và rút kinh nghiệm…, ngay sau ngày hôm nay, sẽ khẩn trương thực hiện Luật bồi thường, công khai xin lỗi trên các phương tiện thông tin đại chúng và bồi thường theo quy định”. Có thể thấy, là lỗi của các cơ quan tố tụng trực tiếp điều tra, xét xử sơ thẩm, phúc thẩm từ năm 1970, cũng như bộ phận lưu trữ tài liệu cùng các cán bộ thực thi pháp luật lúc bấy giờ.

Trong hoạt động tố tụng, hoạt động tư pháp, việc oan, sai là không tránh khỏi bởi thực tế những người thực thi công vụ cũng là con người, họ vẫn có thể mắc những sai lầm. Điều quan trọng là làm thế nào để hạn chế đến mức thấp nhất những vụ án oan, sai và trừng trị thích đáng những kẻ vi phạm pháp luật và khi phát hiện thấy oan, sai cần phải thẳng thắn thừa nhận trách nhiệm và khắc phục hậu quả.

Kết luận chính thức của các cơ quan chức năng đã đem lại niềm vui nhỏ cho ông Trần Văn Thêm sau gần nửa thế kỷ sống với nỗi oan của mình. Giờ đây, ông cùng gia đình có thể yên tâm sống cùng bà con làng xã, xáo bỏ đi mặc cảm bấy lâu nay. Việc các cơ quan chức năng minh oan, xin lỗi và đền bù thỏa đáng ông Thêm là việc làm hết sức cần thiết, góp phần củng cố niềm tin của người dân vào các cơ quan thực thi pháp luật.

Việc các cơ quan chức năng tổ chức công bố quyết định đình chỉ điều tra bị can và công khai xin lỗi ôngTrần Văn Thêm đã khẳng định quan điểm nhất quán của Đảng, Nhà nước ta đối với công tác tư pháp, đồng thời thể hiện rõ trách nhiệm của mình trong việc đảm bảo sự công bằng cho người dân cũng như sự nghiêm minh của pháp luật Việt Nam. Đồng thời, cũng khuyết nghị các cơ quan chức năng nên xử lý nghiêm minh trước pháp luật những người có liên quan tới vụ án của ông Trần Văn Thêm trước đây, Nhà nước không thừa tiền để mà bỏ tiền ra để bồi thường cho các vụ oan sai đâu.

Thiết nghĩ, đã đến lúc thủ trưởng các cơ quan tố tụng liên quan nên tập trung chỉ đạo các ngành tố tụng Trung ương khẩn trương minh oan, đền bù và khôi phục quyền lợi hợp pháp của người bị oan (ông Trần Văn Thêm).

Cuối bài viết, tác giả muốn nhấn mạnh một điều muốn cải cách tư pháp, thực hiện dân chủ thì trước hết phải tôn trọng sự thật, hạn chế những vụ án oan sai như này, trả lại công bằng cho những người vô tội, bảo vệ sự thượng tôn của pháp luật.

Đan Nguyên