VAI TRÒ CỦA NGA Ở BIỂN ĐÔNG

Nga cũng đang tích cực tăng cường quan hệ kinh tế, quân sự với các quốc gia Đông Nam Á; đặc biệt là các quốc gia có tranh chấp biển Đông như Philippines, Việt Nam… Vì thế, có thể xác định Nga sẽ thể hiện như một cường quốc trung lập để duy trì cán cân ở biển Đông. Điều này là rất quan trọng cho một biển Đông hòa bình và tuân thủ luật pháp quốc tế.

Nga không quá mặn mà tới biển Đông và vì thế, việc nước Nga can thiệp tới những tranh chấp ở biển Đông là điều không tưởng. Có lẽ, điều đó chỉ đúng một nữa và đó chỉ là những người đánh giá bề ngoài.

Trong vấn đề Biển Đông Matxcơva giữ thế trung lập, kêu gọi các bên của cuộc xung đột tập trung giải quyết tranh chấp bằng con đường hòa bình, dựa trên cơ sở Quy tắc ứng xử ở Biển Đông, không có sự can thiệp của lực lượng thứ ba, cụ thể là của Hoa Kỳ. Trong tương lai Nga có thể chiếm vị trí một cường quốc trung lập ở Đông Nam Á, duy trì sự cân bằng trong phần căng thẳng này của thế giới.

Dù quan hệ kinh tế, trao đổi thương mại hai chiều giữa Nga và các quốc gia khu vực Biển Đông trên thực tế còn khá khiêm tốn, tuy nhiên những ảnh hưởng của những dự án này lại có tác động tới tình hình chung trong khu vực và cũng chính vì lẽ đó vị trí trong lĩnh vực kinh tế của Nga ở khu vực này trở nên quan trọng. Thực tế cho thấy, trong khu vực Biển Đông, Nga cùng lúc có quan hệ kinh tế mật thiết với hai quốc gia có nhiều tranh chấp trên khu vực Biển Đông là Trung Quốc và Việt Nam. Những quan hệ kinh tế của Nga đối với các quốc gia này lại chủ yếu xoay quanh những lĩnh vực có tác động không nhỏ đến an ninh khu vực.

Song song với những quan hệ kinh tế với Việt Nam, gần đây Nga đẩy mạnh quan hệ kinh tế với Trung Quốc. Thực tế cho thấy, Nga là bạn hàng, là đối tác kinh tế rất quan trọng của Trung Quốc. Hai nước luôn có kim ngạch thương mại lớn và có nhiều dự án hàng trăm tỉ đô la. Gần đây, việc Nga đồng ý bán khí đốt cho Trung Quốc với giá khá ưu đãi sau nhiều năm thương thảo và việc xây dựng đường ống trung chuyển khí đốt từ Siberia Nga sang Trung Quốc cho thấy quan hệ kinh tế Nga Trung ngày càng khăng khít. Điều này trên thực tế lại có ảnh hưởng không nhỏ tới các vấn đề trên Biển Đông.

Nga không đứng về bên nào trong các tranh chấp pháp lý về vấn đề Biển Đông. Cả Việt Nam lẫn Trung Quốc hiện đều là những trung tâm chiến lược tại châu Á - Thái Bình Dương của Nga, do đó việc Trung Quốc chạm vào lợi ích của Việt Nam sẽ đặt ra thách thức lớn cho chính sách đối ngoại của Nga trong khu vực. Nga bày tỏ sự phản đối việc quốc tế hóa vấn đề Biển Đông. Tuy nhiên, Moscow đứng trên lập trường tìm giải pháp hòa bình cho khu vực, tuân thủ nghiêm chỉnh luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên Hiệp Quốc về luật biển (UNCLOS), một kết quả sơ bộ của Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) cũng như Tuyên bố của các bên về ứng xử trên Biển Đông (DOC). Đây là vị trí có thể nói cực kỳ trung tính của Nga, và trên thực tế nó phản ánh sự miễn cưỡng của Nga trong nỗ lực ngoại giao ở các khía cạnh pháp lý của tranh chấp Biển Đông.

Sẽ không thể nói về việc ngăn chặn quốc tế hóa vấn đề Biển Đông, vì đó là vấn đề được quan tâm trên toàn cầu. Biển Đông là tuyến đường hàng hải rất quan trọng đối với thế giới. Không thể phủ nhận nhiều nước vẫn tham gia vào vấn đề Biển Đông vì lợi ích của họ. Đây là lý do giải thích tại sao sự tham gia của Nga không gây nhiều chú ý, song nó sẽ đóng góp vào sự hiện diện toàn cầu và cân bằng hóa trong khu vực này. Tiếng nói của Nga có trọng lượng nhất định trong việc kêu gọi các bên tham gia vào những hình thức ngoại giao cả đa phương và song phương.

Có những suy nghĩ từ Việt Nam rằng Nga sẽ có lập trường chủ động hơn về vấn đề Biển Đông. Tuy nhiên, song song đó là những lo ngại xung quanh mối quan hệ phát triển nhanh chóng của Nga và Trung Quốc sẽ dẫn tới việc Moscow giảm mối quan tâm của mình, thể hiện lập trường im lặng. Tôi nghĩ rằng sẽ không có nhiều điểm khiến Nga phải đứng về phía nào. Sau tất cả, Nga đã rất tích cực hỗ trợ Việt Nam trong việc cung cấp vũ khí và công nghệ tiên tiến. Sẽ không khó nhận ra rằng các hệ thống vũ khí trên chính là công cụ để Việt Nam sử dụng trong các cuộc đụng độ bất khả kháng trên biển (nếu có).